Καλή Σαρακοστή!!!

ΤΡΙΩΔΙΟ ΚΑΙ ΚΟΥΛΟΥΜΑ

Τελειώνει ο Φλεβάρης και μαζί του τελειώνει και η τρίτη εβδομάδα του Τριωδίου που ξεκίνησε από την Κυριακή του «Τελώνου και Φαρισαίου». Η διάρκεια αυτών των τριών μέχρι τώρα εβδομάδων αποτελεί προετοιμασία των χριστιανών για τη Μεγάλη Σαρακοστή, τη μεγάλη νηστεία του Πάσχα.

Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου ονομάζεται «Προφωνή» επειδή προαναγγέλλει την «αποχή από το κρέας=Αποκριά» κατά την περίοδο της Σαρακοστής, η δεύτερη «της Κρεατινής» επειδή συνηθίζεται η μεγάλη κατανάλωση κρέατος ακόμη και Τετάρτη και Παρασκευή, η εβδομάδα που διανύουμε λέγεται «της Τυροφάγου ή Τυρινής» επειδή τρώμε πολλά γαλακτοκομικά προϊόντα για να γίνει ομαλά η μετάβαση στη νηστεία του Πάσχα που ξεκινά αμέσως μετά.

Η Μεγάλη Σαρακοστή ή Τεσσαρακοστή (δηλαδή η νηστεία του Πάσχα των σαράντα ημερών-όσες και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο) ξεκινά από την επομένη της Κυριακής της «Τυρινής» που είναι η «Καθαρά Δευτέρα». Ονομάζεται έτσι γιατί οι χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά, είναι μέρα νηστείας και αργίας. Συνηθίζουμε την ημέρα αυτή να τρώμε άζυμο ψωμί-λαγάνα, ταραμά, ελιές, φασολάδα χωρίς λάδι, μαλάκια (χταπόδι, σουπιές, καλαμάρια), χαλβά, ταχίνι και πολλά άλλα σαρακοστιανά φαγητά.

Την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας συνηθίζουν οι περισσότεροι να ξεχύνονται στην εξοχή με τα σαρακοστιανά τους φαγητά, τις οικογένειές τους και τους φίλους και φυσικά αναπόσπαστο κομμάτι αποτελεί και ο χαρταετός που σε πολλά μέρη τον ετοιμάζουν από πολύ καιρό πριν με χαρτί, καλάμια και σπάγκο. Αυτή η υπαίθρια έξοδος του κόσμου την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας ονομάζεται «Κούλουμα».

Μία άλλη συνήθεια της ημέρας ήταν-και είναι- η παρασκευή από τις νοικοκυρές ενός ημερολογίου, της «κυρά Σαρακοστής», με αλεύρι, νερό και μπόλικο αλάτι για να διατηρηθεί επτά εβδομάδες, μέχρι δηλαδή το Μεγάλο Σάββατο. Απεικονίζει μια γυναίκα με σταυρό στο κεφάλι γιατί πηγαίνει στην εκκλησία, δίχως στόμα γιατί νηστεύει, με σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται και με επτά πόδια- όσες και οι εβδομάδες ως το Πάσχα. Κάθε Σάββατο κόβουμε και από ένα πόδι μέχρι το Μεγάλο Σάββατο που κόβουμε και το τελευταίο πόδι. Αυτό το κρύβουμε μέσα στο ψωμί της Ανάστασης και όποιος το τύχει θεωρείται καλότυχος. Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής είναι από τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα, σήμερα όμως είναι λίγο πολύ ξεχασμένο!

Την κυρά Σαρακοστή
που “ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν’ ένα τη βδομάδα
μέχρι να “ρθει η Πασχαλιά.